Bomen snoeien – tijdstip, snoeitechnieken en gereedschap

Bomen groeien zonder menselijk ingrijpen de hoogte in – mits er licht, voldoende water en een voedselrijke bodem is. Een regelmatige, vakkundig uitgevoerde snoeibeurt helpt bij een gezonde groei en brengt de planten weer in vorm. In dit artikel leest u alles over snoeitechnieken, het correcte tijdstip en de juiste methode om bomen te snoeien.

Waarom het zinvol is om bomen regelmatig te snoeien

Een professionele snoeibeurt op zijn tijd is bevorderlijk voor de gezondheid van de boom. Als er dode takken aan de boom blijven zitten, gaat er namelijk kostbare energie verloren die de boom nodig heeft om te groeien en te bloeien. Het terugsnoeien van dode en ongewenste takken kan ziekten en plagen voorkomen en zorgt bovendien voor een fraaie, lichtdoorlatende kroon. Ook het ontwerp van een tuin kan een reden zijn om te snoeien, goed onderhouden bomen zijn immers niet alleen nuttig maar ook decoratief. Hetzelfde geldt voor het snoeien van hagen, maar daar gaat men iets anders te werk.

Welk gereedschap heb ik nodig om bomen te snoeien?

In principe heeft u voor het snoeien een geschikte zaag, een snoeischaar, een ladder, een mes en beschermende handschoenen nodig. Het is belangrijk dat u alleen schoon en scherp gereedschap gebruikt. Dit is de enige manier om mooie, gladde sneden te maken die geen restvezels achterlaten en zo weinig mogelijk snoeiwonden veroorzaken.

Zaag of schaar – wat heeft u waarvoor nodig?

Takkenzaag

Om grotere takken te verwijderen, heeft u een zaag nodig. Een boogzaag heeft een verwisselbaar blad en is geschikt voor het zagen van grotere takken. U kunt ook een takkenzaag met een gebogen blad gebruiken, die ook geschikt is om boven hoofdhoogte te werken.

Snoeischaar

Een professionele snoeischaar behoort tot de basisuitrusting voor elke snoeibeurt. Met dit gereedschap verwijdert u moeiteloos dunne twijgjes en kleinere takken. Scharen met korte, sterke bladen staan garant voor schoon en doeltreffend werk. Modellen met handgrepen die zijn voorzien van schokdempers zijn goed als u uw polsen wilt sparen.

Met een telescopische takkenschaar kunt u hooggelegen takken gemakkelijk bereiken. Door de lange handgrepen ontstaat een hefboomeffect, dat het knippen bijzonder gemakkelijk maakt. 

Vormsnoeien

Elke boom heeft een karakteristieke groeivorm. Een zogenaamde vormsnoei helpt om dit te behouden, te benadrukken of bij te werken. U kunt de volgende doelen nastreven met een vormsnoei:

• Een mooi gevormde kroon, lichtovergoten en met een dicht bladerdek
• Het regelen van de hoogte- en lengtegroei van de boom
• Decoratief ontwerp van ‘groene sculpturen’ en geometrische vormen

Deze snoeitechniek omvat het snoeien en inkorten van jonge scheuten en het verwijderen van verdorde bladeren en bloemen. Een op vorm gesnoeide boom of struik moet winterhard zijn en mag niet te snel groeien.

De volgende boomsoorten zijn bijzonder geschikt voor vormsnoei:

Idealiter wordt de jonge plant al erg vroeg in de gewenste vorm gebracht: u kunt onmiddellijk na het planten beginnen met het vormsnoeien. U moet de boom ongeveer drie keer per seizoen snoeien – afhankelijk van de groei en het effect dat u wilt bereiken. Als u bijzonder veel waarde hecht aan een onberispelijke vorm, kunt u zelfs iedere twee à drie weken opnieuw snoeien. Bij het vormsnoeien moet u rekening houden met het volgende:

• Voer de laatste snoeibeurt uiterlijk eind augustus uit, zodat de snoeiwonden nog voor de winter kunnen genezen.
• Als algemene regel geldt: begin bovenaan met snoeien en werk naar beneden toe.
• Snoei niet te veel in één keer. Verwijder slechts een klein deel van de plant per keer en vergelijk de vorm met het gewenste resultaat. Op die manier krijgt u een mooi gelijkmatig gesnoeide boom.

Als u met een vormsnoei geometrische vormen wilt creëren, zijn er verschillende hulpmiddelen die u kunt gebruiken. U kunt een houten bord gebruiken als sjabloon voor een rechte kant, of koorden spannen ter oriëntatie, bijvoorbeeld in de vorm van een spiraal of als een rechte lijn die wegloopt van de leidende scheut. Driedimensionale voorwerpen van kippengaas, bijvoorbeeld in de vorm van een kegel, kunnen ook als sjabloon worden gebruikt.

Onderhoudssnoei

Als er takken beschadigd zijn door een storm, schimmelaantasting, rot of te veel dood gewicht, moet u een onderhoudssnoei uitvoeren. Met deze snoeibeurt ondersteunt u enerzijds de boom en voorkomt u anderzijds dat afgebroken takken naar beneden vallen en ongelukken veroorzaken. U kunt ook overhangende kroondelen verwijderen. Zorg ervoor dat u niet meer dan een derde van de bladmassa verwijdert. U kunt deze snoei op elk moment van het jaar uitvoeren, maar bij voorkeur in de nazomer. Als een zeer uitvoerige onderhoudssnoei noodzakelijk is, kunt u die het beste over meerdere jaren spreiden om de boom te beschermen.

Als de boom is aangetast door schimmel, rot of ziekteverwekkers, moet u uw gereedschap na het snoeien niet alleen schoonmaken, maar ook ontsmetten. Zo voorkomt u dat u gezonde bomen besmet.

Begeleidingssnoei

Een tot twee jaar na het planten van een boom, is deze al flink in de hoogte gegroeid. Nu is het tijd om een zogenaamde begeleidingssnoei uit te voeren. Het doel hiervan is de boom zo te vormen dat hij later zijn functie optimaal kan vervullen. Met een begeleidingssnoei kunt u uitgroeisels corrigeren en ervoor zorgen dat de kroon zich geleidelijk ontwikkelt. Als de boom wordt ‘begeleid’ om in een bepaalde vorm te groeien als hij jong is, hoeft u in latere jaren minder uitgebreid onderhoud te plegen.

Het juiste tijdstip: zomersnoei of wintersnoei – wat is beter?

Snoeien gebeurt vaak in de late wintermaanden. De reden hiervoor is dat er in de zomermaanden meestal veel ander werk te doen is, zodat er geen tijd is om bomen te snoeien. Fysiologisch verkeert een boom in de zomer in een andere toestand dan in de winter, hij groeit en heeft een beter afweersysteem. In het algemeen kan worden gesteld dat de zomermaanden geschikt zijn voor lichtere onderhoudssnoei, terwijl de late winter een goede tijd is voor grotere snoeibeurten. De volgende tabel geeft een overzicht van de voor- en nadelen van zomersnoei en wintersnoei.

Wintersnoei: het juiste tijdstip

Als u uw bomen in de winter snoeit, zijn er ook een paar dingen waar u rekening mee moet houden om het juiste moment te kiezen. In de late winter zijn de bomen nog in winterslaap, maar de groeifase staat voor de deur. Dit zijn ideale omstandigheden om te snoeien, want met de groeifase verbetert ook het vermogen om snijwonden te genezen. Vanaf eind januari kan het tijdstip gunstig zijn – maar een blik op de kalender is niet voldoende. Vooral de weersomstandigheden spelen een belangrijke rol bij het bepalen van het juiste moment voor een wintersnoeibeurt.

Als het kouder is dan min vijf graden Celsius, of als het nat is, moet u snoeien vermijden, omdat de kou de pas gesnoeide takken kan beschadigen en zelfs de hele boom in gevaar kan brengen. Bovendien knappen bij temperaturen onder nul twijgen sneller af, wordt het hout brozer en breken er vaker takken. Snoeien in natte omstandigheden bevordert ziekten en belemmert de wondgenezing. Let dus op het volgende:

• Niet snoeien bij temperaturen onder min vijf graden Celsius
• Het moet droog zijn
• Er mag geen sneeuw liggen

Welke boomsoorten mogen in de winter worden gesnoeid?

Wintersnoei wordt aanbevolen voor naaldbomen, omdat de hars bij lage temperaturen stroperiger is dan in de zomermaanden. Zo verliest de boom minder hars en is het snoeien in de wintermaanden voor coniferen minder ingrijpend dan bij hogere temperaturen.

Fruitbomen kunnen ook het best aan het eind van de winter worden gesnoeid, want terugsnoeien bij lage temperaturen bevordert de vorming van vruchthout en verhoogt dus de kans op een rijke oogst in de zomer. Dit geldt echter niet voor kersenbomen en perzikbomen, aangezien zij hun bloesems voor de komende lente al in het voorafgaande jaar hebben geproduceerd.

Snoei bomen niet tijdens het uitkomen van de nieuwe bladeren in het voorjaar of het vallen van de bladeren in het najaar. In die periodes is het afweermechanisme van de bomen verzwakt, zijn ze bijzonder gevoelig en genezen snoeiwonden slecht.

Terugsnoeien van naaldbomen

Het groeigedrag van naaldbomen verschilt van dat van loofbomen, waardoor ze wat gevoeliger op een snoeibeurt reageren. Minder is meer, is dus het devies bij het snoeien van coniferen. U moet voorzichtig te werk gaan, en in plaats daarvan vaker snoeien. Een vormsnoei mag pas worden uitgevoerd na de zogenaamde verjongingssnoei.

Voer één keer per jaar een verjongingssnoei uit: verwijder dode en zieke takken. Snoei zwakke scheuten die sterkere takken in de weg zitten. Verwijder ook eventueel ziek hout aan de basis van de boom. Kort jonge scheuten tot de helft in. Probeer verticaal te zagen en te knippen – dit voorkomt dat vocht via de snoeiwond de boom binnendringt. Als u de vorming van nieuwe naalden wilt stimuleren met een snoeibeurt, kunt u coniferen direct voor de groeispurt in het voorjaar terugsnoeien. Kleinere snoeibeurten kunnen het hele jaar door worden uitgevoerd, maar voor een grotere snoeibeurt is de late winter, net voor de groeifase, het meest geschikt.

Bij het snoeien van coniferen mag de centrale stam niet worden afgeknipt! Dit stopt de hoogtegroei, maar in plaats daarvan zal de boom een zijtak ‘promoveren’ tot de centrale stam. Dit ziet er onaantrekkelijk uit – en de boom groeit nog steeds omhoog.

Bomen snoeien – zo gaat dat

Is het gebruik van wondpasta zinvol?

Of het aanbrengen van wondpasta op de verse snoeiwonden al dan niet nuttig is, staat de afgelopen jaren ter discussie. Vroeger gold dat snijwonden groter dan een twee euromunt met wondpasta moesten worden behandeld. Dit is een speciale soort hars of was, die op de verse wond wordt aangebracht en deze afsluit met het doel om schimmels en ziekteverwekkers buiten te houden.

Maar uit recent onderzoek is gebleken dat deze aanpak niet altijd zinvol is en zelfs schadelijk kan zijn in veel gevallen. Veranderende weersomstandigheden kunnen kleine scheurtjes in de wondafdichting veroorzaken, waardoor ziekteverwekkers de boom binnendringen. Bovendien zijn micro-organismen van nature aanwezig in elke boom. Als de wond dicht is, kunnen de reeds aanwezige kiemen en de kiemen die door kieren zijn binnengedrongen zich ongestoord vermenigvuldigen; zij treffen onder de wondpasta optimale omstandigheden aan.

Bij zeer grote en hevig bloedende wonden kan wondpasta wel nuttig zijn, om de boom op korte termijn in het genezingsproces te ondersteunen. De juiste snoeitechniek kan het gebruik van wondpasta echter overbodig maken, en meestal hebben bomen een verbazingwekkend zelfherstellend vermogen.

Veelgestelde vragen over het snoeien van bomen

Let op: de hier genoemde voorschriften zijn slechts een keuze uit de belangrijkste wettelijke richtlijnen. Voor gedetailleerde informatie verwijzen we u naar de hier weergegeven voorschriften en wetten. Bij de concrete omzetting in uw bedrijf dient u zich bij twijfel tot een deskundige te richten.

Bron afbeelding:

© gettyimages.de – ArtistGNDphotography