Ergonomie op het werk – tips voor een gezonde werkomgeving

Zowel in een werkplaats als op kantoor is het belangrijk dat de werkplek ergonomisch is ingericht, met aandacht voor de juiste lichaamshouding. Medewerkers en arbeidsmiddelen worden door een goede planning en omzetting van ergonomische maatregelen minder (fysiek) belast. Op die manier neemt het aantal beroepsziektes en arbeidsongevallen af. In dit artikel vindt u tips voor het ergonomisch inrichten van werkplekken en komt u te weten wat de voordelen zijn van ergonomie op het werk, zowel voor werkgever als werknemer.

Wat is een ergonomische werkplek?

Het begrip ergonomie komt van het Griekse ‘ergo’ (= werk) en ‘nomos’ (= wet, regel). Ergonomie omvat alle regels en maatregelen voor de optimale vormgeving van het raakvlak tussen mens en werkomgeving. Het doel van ergonomie op het werk is de ideale werkomstandigheden creëren door middel van geschikte werkplekken en arbeidsmiddelen.

Om comfort en een optimale ergonomie op het werk te bereiken, dient u de betreffende werkplekken in hun geheel in beschouwing te nemen. Daarbij raden we aan de volgende componenten op elkaar af te stemmen:

• Design en indeling van arbeidsmiddelen
• Verlichting op de werkplek
• Binnenklimaat
• Werkorganisatie

Voordelen van een ergonomische werkplek

Zowel werkgever als werknemer hebben baat bij een ergonomisch uitgeruste werkplek: door ergonomische maatregelen worden werknemers fysiek ontlast en daalt het risico op arbeidsongevallen en beroepsziektes. Een ergonomische werkomgeving is dus een vereiste voor de algemene werknemerstevredenheid.

Ook de productiviteit van uw medewerkers stijgt door ze van ergonomische werkplekken te voorzien. Uit verschillende studies blijkt dat dynamische zithoudingen of een afwisseling tussen staand en zittend werken vermoeidheid vermindert en ook een verkeerde zithouding en bijgevolg pijnklachten voorkomt. Wanneer het concentratievermogen en de tevredenheid van uw personeel stijgt, heeft dit bovendien een positief effect op de winstgevendheid van uw bedrijf: minder ziekteverzuim en een hogere productiviteit leiden namelijk tot meer omzet. Kortom een win-winsituatie voor beide partijen!

De belangrijkste voordelen voor werkgever en werknemer hier samengevat:

Ergonomische maatregelen op kantoor: hoe werkt dit in de praktijk?

De ergonomische uitrusting van een kantoor of productieruimte is geen onveranderlijke toestand, maar een continu proces. Om medewerkers aan de lopende band, werkbanken of bij het bedienen van computers en machines ergonomisch, gezond en veilig te kunnen laten werken, moet de ergonomie regelmatig worden gecontroleerd en eventueel worden aangepast. De volgende zevenzes vragen helpen u hierbij:

1.    Hoe worden stoel en bureau optimaal ingesteld?

Ergonomische stoelen en bureaus zijn ideaal, omdat ze in hoogte verstelbaar zijn en de hoek van het tafelblad en de zitting aan te passen is. Daardoor is het voor de gebruiker mogelijk om tijdens het werk een aangename houding aan te nemen, die de rug ontziet. Vooral op kantoor dient een bureaustoel een reeks aan instellingsmogelijkheden te hebben, die een dynamische zithouding mogelijk maken en daardoor aan de onderstaande richtlijnen voldoet:

• De zithoogte is verstelbaar
• De zitdiepte en -breedte zijn aangepast aan de medewerker (minstens twee derde van het bovenbeen dient zich op het zitvlak te bevinden)
• De hoogte en de hoek van de rugleuning zijn individueel in te stellen
• De wervelkolom wordt goed ondersteund
• De stoel is stabiel en beschermd tegen omvallen – vijf wieltjes zijn aan te raden
• De bureaustoel heeft een afgeronde voorkant en goede bekleding
• De armleuningen zijn in hoogte en diepte verstelbaar

Bij een bureau is vooral de juiste hoogte van belang: de optimale werkhoogte bevindt zich op ellebooghoogte of iets daaronder, terwijl de bovenbenen ongeveer een handbreedte afstand tot de onderkant van het tafelblad hebben. Daarom zou het bureau idealiter in hoogte verstelbaar moeten zijn. Als u alleen over klassieke bureautafels beschikt waarbij dit niet mogelijk is, zorgt een combinatie met een stabureau voor de nodig afwisseling.

2.    Zijn beeldscherm en toetsenbord ergonomisch aangepast?

Aan een bureau zorgen ergonomische computermuizen en toetsenborden er door hun speciale design voor dat polsen, ellebogen en schouders worden ontzien.

Tegenwoordig wordt er veel achter de computer gewerkt ­– zelfs in een werkplaats behoort de computer bij de dagelijkse gang van zaken. De volgende aspecten zijn belangrijk bij de keuze en de opstelling van de monitor:

• Afstand tot het beeldscherm ­– afhankelijk van de grootte – ongeveer 60–80 cm
• Bovenkant van het beeldscherm op ooghoogte
• Beeldscherm moet zich frontaal tegenover het gezichtsveld bevinden
• Opstelling parallel aan het raam
• Display schittert of flikkert niet
• Tekens op de monitor zijn goed leesbaar

Ook voor het toetsenbord zijn er criteria met betrekking tot de ergonomische vormgeving van de werkplek:

• De handpalm moet ongeveer 5–10 cm voor het toetsenbord kunnen worden geplaatst
• De hoek van het toetsenbord dient ongeveer 5–11° te bedragen

3.    Welk licht is optimaal voor een ergonomische werkplek?

Goede verlichting op de werkplek is noodzakelijk en heeft zowel een positieve uitwerking op de psychische gezondheid als de productiviteit en veiligheid. Om ergonomische werkomstandigheden te creëren, dient de verlichting van de werkplek een veranderlijke mix van daglicht en kunstlicht – zowel indirect als direct – te zijn. Idealiter bedraagt de sterkte van de verlichting 500 lumen. De lampen op de werkplek moeten in de kijkrichting worden geïnstalleerd, zodat ze niet kunnen verblinden. Bovendien mag de verlichting van een werkplek in geen enkel geval flikkeren.

4.    Wat is het ideale binnenklimaat voor een werkplek?

Het binnenklimaat hangt vooral samen met een goede luchtvochtigheid. Een te droge lucht kan voor irritatie van de slijmvliezen en de luchtwegen zorgen. De richtwaarde voor een goede luchtvochtigheid ligt tussen de 40 en de 60 procent. Om deze waarde te bereiken, kunnen bijvoorbeeld luchtbevochtigers in de ruimte worden geplaatst. De aanbevolen temperatuur voor een werkplek ligt rond de 22° Celsius.

Houd er rekening mee dat vooral in de zomermaanden zonwering en andere maatregelen noodzakelijk zijn, zodat uw werknemers ook bij hoge temperaturen het hoofd koel houden. In het artikel Werken in de hitte – tips voor de industrie en bouw leest u hier meer over.

5.    Is er voldoende bewegingsvrijheid?

Ook bewegingsvrijheid is belangrijk voor ergonomie op het werk. Een ruime indeling en vormgeving van de werkplaats of het kantoor garandeert dat de arbeids- en hulpmiddelen goed kunnen worden bereikt en de lijnen kort blijven. Als medewerkers in een werkplaats genoeg ruimte hebben om machines te bedienen en om zich tussen werkbanken door te bewegen, kunnen de werkprocessen niet alleen ergonomisch, maar ook veilig worden uitgevoerd.  

Arbeidsmiddelen die in hoogte verstelbaar zijn, maken het mogelijk om elke medewerker een passende werkplek ter beschikking te stellen. Zo komt u met ergonomisch kantoormeubilair uw verantwoordelijkheid als werkgever na.

6.    Heeft u voldoende bewustzijn voor ergonomie op het werk gecreëerd?

Als alle maatregelen voor ergonomie op de werkplek zijn omgezet, dan is het belangrijk om medewerkers ervan bewust te maken om het werkproces en de eigen gewoontes regelmatig te controleren. Want ergonomie op het werk wordt niet alleen beperkt tot de inventaris en de omgeving; uw medewerkers moeten ook zelf dagelijks actief bijdragen aan een geslaagde vormgeving van ergonomie op de werkplek.   

Ergonomie op het werk – zijn er wettelijke regels?

Deze vraag kan eenduidig met ja worden beantwoord. In boek acht van de codex over het welzijn op het werk zijn heel wat regels in verband met ergonomie op het werk opgenomen. Meer informatie daarover kan je vinden op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg.

De wettelijke voorschriften hebben een tweeledig doel: aan de ene kant de ergonomische aanpassing van de werkplek aan de medewerker en aan de andere kant het waarborgen en stijgen van de productiviteit en concurrentiepositie.

Welke normen gelden voor ergonomische kantoormeubelen?

Arbeidsmiddelen en kantoormeubelen moeten ergonomisch en veilig zijn. De ergonomische vereisten voor kantoormeubilair zijn in verschillende Europese normen vastgelegd voor:

• Bureaustoelen:

De vereisten voor bureaustoelen staan in de Europese norm EN 1335. Hierin vindt u zowel veiligheidsvoorschriften, verstelbaarheid als afmetingen voor bureaustoelen, zodat mensen met een verschillende lichaamsbouw op een gezonde manier zittend kunnen werken.

• Bureautafels:

Voorschriften voor afmetingen, verstelbaarheid en veiligheidsvoorschriften van bureautafels zijn in de Europese norm EN 527 vastgelegd.

Veelgestelde vragen over ergonomie op het werk

Bron afbeeldingen:
© getty – alvarez
© getty – PeopleImages
© getty – sturti