Op ergonomische manier staand werken

Het is algemeen bekend dat langdurig zitten op den duur ongezond is. Maar zelfs als u uw werk uitsluitend staand doet, is dat een eenzijdige belasting van het lichaam, die ongemak kan veroorzaken. De beste manier om pijn en het ontstaan van chronische kwalen te voorkomen, is van meet af aan staande werkplekken in te richten – en daarbij rekening te houden met uw gezondheid. In dit artikel informeren we u over de mogelijkheden.

Wat is een staande werkplek?

Onder een staande werkplek verstaan we een werkplek waar de betreffende activiteit alleen staand kan worden uitgevoerd. Dit betekent dat de werknemers niet kunnen kiezen tussen staan en zitten wanneer zij dat willen. In sommige beroepen wordt er af en toe staand gewerkt, in andere de hele tijd. Staand werk komt het meest voor bij fysieke beroepen in de bouw en de industrie, maar ook in de horeca en in de verkoop. Daarom moet in deze sectoren de inrichting van de staande werkplek zo ergonomisch mogelijk zijn.

Er is geen wet die voorschrijft hoeveel van de arbeidstijd staand mag worden doorgebracht. Wel is uw zorgplicht als werkgever zo geregeld dat u altijd voor goede werkomstandigheden moet zorgen, en daar horen ergonomische beginselen natuurlijk ook bij. Staand werken moet daarom deel uitmaken van de verplichte Risico-inventarisatie & evaluatie (RI&E) in uw bedrijf; bij hoger risico op gezondheidsklachten moet u maatregelen nemen en die opnemen in het bijbehorende plan van aanpak. Voor werkplekken waar uitsluitend staand gewerkt wordt, is het daarnaast belangrijk om werknemers wat vaker pauzes te laten nemen.

Gevolgen van langdurig staan voor de gezondheid

Lichaamsbeweging is van cruciaal belang voor de gezondheid en het menselijke welbevinden. Het stimuleert de bloedsomloop, zorgt door het samenspel van verschillende spiergroepen voor een evenwicht tussen belasting en rust, en is belangrijk voor de gewrichten. Als u lange tijd in één bepaalde houding blijft staan, worden deze natuurlijke processen verstoord. Dit is duidelijk merkbaar op een staande werkplek.

Hoe langer u staand werkt, hoe groter deze belasting is. Dit geldt vooral als het werk weinig beweging inhoudt en u een groot deel van de tijd in min of meer dezelfde houding doorbrengt, zoals het geval is bij lopendebandwerk of achter een verkoopbalie. Daardoor worden de wervelkolom, de voeten, de rug en de beenspieren op den duur overbelast. Als u regelmatig meer dan vier uur van uw werkdag staand doorbrengt, neemt het risico op lichamelijke klachten toe, die in het ergste geval chronische pijn kunnen veroorzaken. Deze omvatten:

• Spanning en kramp in de spieren (nek, rug, benen)
• Houdingsproblemen
• Gewrichtspijn (knie, heup)
• Hoofdpijn
• Problemen met de bloedsomloop
• Vermoeidheid en slechte concentratie

Het beste is om meer beweging en afwisselende activiteiten in de werkdag op te nemen. Maar er zijn veel beroepen waarin dit niet haalbaar is. Het goede nieuws is: als u rekening houdt met de principes van ergonomie op het werk en deze op de juiste manier inricht, dan kunt u het werk van uw werknemers veel gemakkelijker en gezonder maken. Zo voorkomt u lichamelijke klachten en onnodig ziekteverzuim.

Maak een plan voor ergonomie bij het staand werken

Zoals gezegd hoort u als werkgever na te gaan of staand werk in uw bedrijf risico’s met zich meebrengt. Als dit zo is, moet u hier wat aan doen. Zogenaamde organisatorische veranderingen zijn bedoeld om staand werk tijdens de werkdag te compenseren. Deze veranderingen moeten de hoogste prioriteit hebben. Ga als eerste stap na welke processen u in het bedrijf kunt veranderen en voeg dan op de afzonderlijke werkplekken passende ergonomische maatregelen toe.

• Deel de werktaken zo in, dat uw werknemers bijvoorbeeld om de 2 uur kunnen afwisselen tussen staand en zittend werken. Richt eventueel speciale zit-sta-werkplekken in.
• Roulerende taakverdeling binnen een kleine werkgroep van drie tot vier werknemers is een handige oplossing, waarmee de werkplekken en dus ook de bewegingen die uw werknemers maken, gedurende de dag veranderen.
• De pauzetijden veranderen, bijv. volgens het 15-30-15 schema, zodat uw werknemers om de 2 uur de gelegenheid hebben om te bewegen of om hun benen te strekken in de pauzeruimte.
• Gezondheidsbevorderende programma’s (rugschool, yoga, enz.) in het bedrijf of betaalde sportcursussen in de vrije tijd.

Staande werkplek ergonomisch inrichten – hulpmiddelen en voorwaarden

Met de juiste hulpmiddelen kunt u de werkplekken in uw bedrijf zo inrichten dat het lichaam zo veel mogelijk ontlast wordt, en uw medewerkers geconcentreerd en productief kunnen werken. Zorg ervoor dat er voor elke werknemer voldoende ruimte is om zich af en toe uit te strekken en van houding te wisselen.

Ondergrond en vloerbedekking

De optimale ondergrond voor een ergonomische sta-werkplek is veerkrachtig; zo worden schokken geabsorbeerd, en heeft de wervelkolom het niet zo zwaar. Bovendien maakt u automatisch kleine compensatiebewegingen om uw evenwicht te bewaren wanneer u op een zachte, verende vloer staat. Dit houdt uw spieren en bloedsomloop in beweging.

Als u een hele afdeling permanent opnieuw wilt inrichten, kunt u kiezen voor speciale ergonomische vloerbedekkingen van PVC en vinylschuim. Deze zijn bijzonder geschikt voor een ergonomische werkplekinrichting in de productiesector. Daarnaast zijn er flexibele anti-vermoeidheidsmatten verkrijgbaar voor mobiele werkplekken of kleine werkruimtes. Deze kunnen snel naar een andere plaats worden overgebracht als dat nodig is. Voor speciale eisen zijn de matten ook verkrijgbaar in met antislip en als chemicaliënbestendige of antistatische versies.

Ergonomie bij staand werken: ondersteuning

Als u zich tijdens het werk nauwelijks hoeft te bewegen en grotendeels op dezelfde plek blijft staan, biedt een ergonomische stahulp verlichting voor uw rug, gewrichten en voeten. Stahulpen lijken op hoge stoelen, maar in plaats van een zitting hebben ze een zachte rugleuning waar u tegenaan kunt leunen. Bij sommige modellen kan deze rugleuning uitgeklapt worden als zitting, zodat u op uw werkplek kunt afwisselen tussen staan en zitten. Stahulpen kunnen zonder problemen flink worden belast, en kunnen een waardevol hulpmiddel zijn in het kader van de ergonomie op de werkplek.

Ergonomische werkuitrusting

Behalve de inrichting van de werkplek is het ook zinvol om vanuit ergonomisch oogpunt kritisch te kijken naar de werkuitrusting en de kleding in uw bedrijf. Bij een staande werkplek zijn de werkschoenen het belangrijkst. Goede zolen en veerkrachtige inlegzolen versterken het effect van de ergonomische vloerbedekking. Indien medisch noodzakelijk, geven steun- en compressiekousen verlichting bij gezwollen benen of spataderen.

Bij de keuze van gereedschappen en machines is het belangrijk dat handgrepen en hendels ergonomisch gevormd zijn: ze moeten goed en stevig in de hand liggen en ook gedurende langere tijd in een natuurlijke houding kunnen worden bediend.

Ergonomische verlichting

De verlichting op de werkplek heeft een beslissende invloed op het welzijn en het concentratievermogen van uw werknemers. Heldere, maar niet verblindende verlichting stelt u in staat om alle details duidelijk te zien, zonder dat u zich extra over het werkoppervlak hoeft te buigen. Bovendien moet het licht uit verschillende richtingen komen om storende schaduwen te vermijden.

Hoe fel een werkplek verlicht moet worden, hangt onder andere af van de werkzaamheden. Voor optische kwaliteitscontroles en precieze reparaties hebt u aanzienlijk helderder licht nodig dan wanneer u producten verpakt voor verzending.

De juiste werkhoogte bij staand werken

De ergonomische werkhoogte voor een staande werkplek ligt niet vast, maar hangt af van de lichaamsgrootte. Als vuistregel geldt dat de armen bij het werken in een hoek van 90 graden (of iets meer) moeten staan en dat het hoofd maximaal 30 tot 35 graden gebogen mag zijn. Als het werk het toelaat, kunnen hoge sta-bureaus en bureaus met een schuin werkoppervlak gebruikt worden. Deze verminderen de belasting van de nekspieren.

Als er sprake is van een zit-sta-werkplek, waar er wordt afgewisseld tussen zitten en staan, heeft u in hoogte verstelbare werktafels, stahulpen en stoelen nodig, waarmee elke werknemer haar of zijn ergonomische hoogte zelf kan instellen.

Bij het heffen van zware onderdelen voor assemblage- of reparatiewerkzaamheden kunt u het best heftafels gebruiken. Als de staande werkplek mobiel moet blijven, maken schaarhefwagens het mogelijk om flexibel op verschillende plaatsen te werken. 

Beweging en ergonomie: tillen en dragen

Zorg ervoor dat u zich niet overbelast. Specialisten bevelen aan dat vrouwen maximaal 25 kg en mannen maximaal 40 kg met de hand tillen en dragen. En dat alleen als het af en toe gebeurt. Als u regelmatig grotere ladingen moet hanteren, kunt u beter hefliften gebruiken of geschikte transportmiddelen zoals transpalletten of stapelaars, in plaats van uw gezondheid op lange termijn in gevaar te brengen. Met mobiele hefwerktuigen kunt u moeiteloos dozen, vaten of containers verplaatsen, zonder uw ruggengraat te belasten.

Materiaalheffers voor ergonomie bij het staand werken

Voor een ergonomische inrichting van de werkplek in de productie en in het magazijn zijn materiaalheffers onmisbaar. Deze kunnen voor verschillende toepassingen gebruikt worden en maken ergonomisch werken mogelijk, bijv. voor het transporteren, heffen, zwenken of kantelen van vaten, kisten, containers of speciale constructies. Afhankelijk van het toepassingsgebied moeten materiaalheffers aan zeer uiteenlopende eisen voldoen om ergonomie op een staande werkplek mogelijk te maken:

• Gemakkelijk te manoeuvreren
• Eenvoudige bediening
• Aanpasbaar aan verschillende behoeften (bijv. aanpassen aan lichaamsgrootte van de werknemer)
• Veiligheid voor de gebruiker door remmen of blokkering van de achterwielen

Veelgestelde vragen rondom ergonomie bij staand werken

Bron afbeelding:
© getty – serts