Inhoud
Als u bezig bent met uw hobby of misschien wel de verbouwing van uw huis, kan het voorkomen dat er op gegeven moment in metaal moet worden geboord. Dit stelt nogal wat doe-het-zelvers voor een uitdaging: wat is het juiste toerental? Heb ik koelvloeistof nodig? Waar moet ik verder nog op letten?
Om u bij dit soort vragen te helpen doorlopen we in dit artikel de basisprincipes van het boren in metaal. Hier komt u erachter:
- welke boren u moet gebruiken voor harde en zachte metalen.
- hoe u het juiste toerental kunt bepalen.
- hoe u het boorgat behandelt na het boren.
- welke koelvloeistoffen u kunt gebruiken.
- hoe u precies te werk gaat bij het boren van metaal.
In metaal boren: deze boren zijn geschikt
Verschillende metalen stellen verschillende eisen aan de boor die u gebruikt. Om veilig en nauwkeurig te kunnen werken, heeft u de juiste boor nodig. In het algemeen zijn boren van high speed steel (HSS) het meest geschikt, omdat zij niet alleen verkrijgbaar zijn in een verscheidenheid aan uitvoeringen voor verschillende metalen, maar ook nog een andere belangrijke eigenschap hebben voor het boren in metaal: het ‘hogesnelheidsstaal’ is een hooggelegeerd gereedschapsstaal dat bijzonder robuust en weerbarstig is. Dit betekent dat de boor zelfs bij temperaturen van meer dan 600° Celsius zijn vorm niet verliest en het mogelijk maakt om in metaal te boren met een toerental van vier keer zo hoog als bij gewone stalen boren.
| HSS-boor | Eigenschappen | Mogelijke toepassingen |
|---|---|---|
| Type N | • Ideaal voor metalen van gemiddelde hardheid • Ongeschikt voor zachte stoffen | • Staal (500–1.300N/mm²) • Gietijzer • Koper • Messing • Zink • Lichte metalen |
| Type H | • Optimaal voor harde, taaie en broze materialen, evenals materialen waarbij korte boorspanen vrijkomen | • Staal (vanaf 1.300N/mm²) • Lichte metalen • Brons • Messing • Plexiglas • Harde plasticsoorten • Hard rubber • Steensoorten en mineralen |
| Type W | • Voor zachte en taaie materialen, evenals materialen waarbij lange boorspanen vrijkomen | • Aluminium • Koper • Zachte plasticsoorten • Hardhout • Spaanplaten |
| Type R | • Gedraaide boor voor normale metaalwerkzaamheden • Geschikt voor handboormachines en boorstandaard | • Staal • Gietijzer • Brons • Messing • Aluminium |
| Type G | • Gefreesde en verharde metaalboor voor precisiewerkzaamheden • Voor kolomboormachines, draaibanken en freesmachines | • Staal • Staalgietwerk • Gietijzer • Gesinterd ijzer • Grafiet • Aluminium • Brons |
| Type E | • Komt overeen met type G met extra kobaltlegering • Hoogwaardiger en weerbarstiger • Bijzonder hittebestendig | • Edelstaal |
Extra coatings van verschillende legeringen zorgen ervoor dat de boren niet vervormen. Afhankelijk van het te bewerken materiaal en het gewenste profiel zijn er bijvoorbeeld coatings van kobalt (Co), titaniumnitriet (TiN), titaniumkoolstofnitriet (TiCN) of aluminiumtitaniumnitriet (AlTiN).
Zodra u de geschikte boor hebt gekozen, kunt u deze gebruiken voor een handboormachine of een boorstandaard: gebruik in beide gevallen altijd de klopboorfunctie.
Het juiste toerental en andere basisregels
Regel 1: bij het boren van metaal komt heel veel kracht kijken, zowel in de richting van de boor als centrifugale krachten. Om veilig in metaal te kunnen boren, moet het desbetreffende object altijd stevig aan een werkbank worden vastgemaakt met behulp van bankschroeven, spanklemmen of schroefklemmen. U moet ervoor zorgen dat het object zowel in verticale, als in horizontale richting goed vast zit. Boorstandaards en speciale machinebankschroeven zijn ideaal om een hoek van precies 90° aan te houden, zodat er geen scheurtjes ontstaan en het gat niet scheef kan worden.
Regel 2: indien u in metalen buizen boort, moeten deze van tevoren stevig worden vastgezet met bankschroeven of schroefklemmen. Daarnaast kunt u een houten staaf in de buis steken om te voorkomen dat deze doorbuigt ten gevolge van de druk.
Regel 3: oefen niet te veel druk uit bij het boren! Anders dan bij materialen van hout of steen zal de boor in het metaal vastlopen en kan het gereedschap of het metaal beschadigd worden.
Regel 4: als u in metaal boort, is het van essentieel belang om het juiste toerental aan te houden. Hoe groter de diameter van het gat en hoe harder het metaal, hoe langzamer de snelheid moet worden ingesteld.
| Materiaal | Boor | Toerental in m/min |
|---|---|---|
| Staal, niet gelegeerd | HSS | 25 |
| HSS gelegeerd | 28 | |
| Constructiestaal | HSS | 18 |
| HSS gelegeerd | 20 | |
| Roestvrij staal | HSS | 8 |
| HSS gelegeerd | 10 | |
| Edelstaal | HSS | 5 |
| HSS gelegeerd | 10 | |
| Gietijzer | HSS | 18 |
| HSS gelegeerd | 22 | |
| Aluminium, gelegeerd | HSS | 40 |
| HSS gelegeerd | 50 | |
| Messing | HSS | 40 |
| HSS gelegeerd | 50 |
U kunt het juiste toerental ook met de volgende formule berekenen:
Veiligheidsmaatregelen
Om verwondingen door scherpe metaalspanen voorkomen, dient u bij het boren in metaal altijd een veiligheidsbril en een veiligheidsmasker te dragen. Het is ook raadzaam een hoofddeksel te dragen, omdat anders uw haar in de boormachine verstrikt kan raken of metaalsplinters op uw hoofdhuid terecht kunnen komen.
Het dragen van losse kleding zoals handschoenen, losse mouwen of het koord van een capuchon is absoluut taboe bij het boren in metaal, en eigenlijk bij het werken met alle dergelijke roterende machines. Uw werkhandschoenen of kleren kunnen zomaar in de draaiende werktuigonderdelen terecht komen raken, met ernstig letsel als gevolg.
Boren in metaal: zo doet u dat
- Ponsen van de boorplek
Voordat een gat in metaal kan worden geboord, moet de exacte plek worden geponst met behulp van een hamer en een pons met de juiste maat. Op die manier heeft de boor beter grip op het materiaal en kan deze niet uitglijden.
- Koelen van boor en boorobject
Smeermiddelen, zoals zaag- of boorolie, zijn ideaal voor het boren van metalen. Bevochtig voor en tijdens de werkzaamheden het stuk metaal waarin wordt geboord en de boor met deze koelvloeistof. Hierdoor wordt de hitte die ontstaat veilig afgevoerd en wordt de slijtage van de boor beperkt.
- Grote gaten boren in metaal
Als u een relatief groot gat wilt boren, is het verstandig om te beginnen met een gat met een kleinere diameter en dat geleidelijk groter te maken, totdat de gewenste omtrek is bereikt. De diameter van de kleinere boor moet ten minste gelijk zijn aan de kerndiameter van de grotere boor die erop volgt. Op die manier kan de grotere boor niet in het voorgeboorde gat wegglijden.
- Vijlen en metaalspanen verwijderen
Als u klaar bent met boren, moeten alle uitstekende randen en metaalspanen aan beide kanten van het boorgat worden weggevijld. Scherpe randen kunnen worden gladgestreken met een ontbramer. U kunt met een verzinkboor de schroeven in het metaal verzinken, zodat ze niet uitsteken.
- Indien nodig de legering vernieuwen
Na het boren van een gat in gelegeerd of gegalvaniseerd metaal is het verstandig om het boorgat behandelen met een geschikte zinkspray of een roestwerende spray. Aangezien de beschermende legering kan zijn weggevijld aan de randen van het boorgat, kan het metaal op deze plek opnieuw gaan roesten. De spray vormt een nieuw beschermend laagje.
Veelgestelde vragen over boren in metaal
Het meeste risico doet zich voor aan het einde van het boren, wanneer de boor er aan de andere kant van het materiaal weer uitkomt. Op dit moment draait de boor op hoge snelheid en werkt het tegen de weerstand van het metaal in. Wanneer het metaal volledig doorboord is, valt de weerstand plotseling weg en zakt de boor in het gat. Als het boorobject niet goed genoeg is bevestigd, kan het scheuren of zelfs in de rondte vliegen. Daarom moet tegen het einde van het gat minder contactdruk worden uitgeoefend. Maar het belangrijkste is en blijft: een boorobject, vooral als het van metaal is, moet altijd extra goed in een bankschroef of met klemmen zijn vastgezet.
Om ervoor te zorgen dat de boormachine en het metaal voldoende gekoeld blijven, zijn er bij de vakhandel verschillende koel- en smeermiddelen verkrijgbaar, bijvoorbeeld speciale booroliën, die met een handige pipet op de boor en het metaal kunnen worden aangebracht. Emulsies zoals boormelk of boorspray, die bestaan uit een mengsel van olie en water, kunnen eveneens als koelvloeistof worden gebruikt. Het is echter niet altijd nodig om een koelvloeistof te gebruiken: afhankelijk van het materiaal en de draaisnelheid kan ook droog in metaal worden geboord.
Voor het boren in minerale metalen zijn ook sommige boren voor steen met speciale hardmetalen punten geschikt. Dit is echter niet aan te raden, omdat steenboren niet bedoeld zijn voor algemeen gebruik en in de meeste gevallen niet geschikt zijn voor metalen, kunststoffen of hout. Boren voor hout mogen nooit worden gebruikt voor metaal: de boor kan snel heet worden en afbreken.
Bron afbeelding:
© gettyimages.de – gilaxia
