Inhoud
Gebouwen, gereedschap of voertuigen – bijna overal worden metalen voor gebruikt, dankzij hun robuustheid en duurzaamheid. De meeste metalen reageren echter met zuurstof, zodat er na verloop van tijd een oxidatielaag ontstaat op het oppervlak. Afhankelijk van de metaalsoort kan dit ertoe leiden dat het materiaal broos en kwetsbaar wordt. U kunt dit tegengaan door metalen regelmatig schoon te maken en te onderhouden. In dit artikel leest u meer over hoe roest ontstaat en welke aanpak, apparaten en middelen het beste geschikt zijn voor het schoonmaken van verschillende metaalsoorten.
Hoe ontstaat roest?
Dat metalen oppervlakken aanslag vertonen, verkleuren of roesten, komt door een chemische reactie die oxidatie heet. Wanneer een metalen voorwerp in contact komt met een ander element, de zogenaamde oxidant, geeft het elektronen af en verandert zo van toestand. Voor veel metalen is de oxidant zuurstof, maar het kunnen ook andere chemische elementen zijn, zoals koolstof, zwavel of waterstof. Oxidatie is niet altijd schadelijk.
Oxidatie hoeft niet erg te zijn
Afhankelijk van het soort metaal heeft oxidatie niet per se een negatief effect. Bij non-ferrometalen, zoals aluminium, zink of chroom, heeft de oxidatielaag zelfs een corrosiewerende werking: het roestlaagje voorkomt verdere corrosie. Dit effect wordt zelfs opzettelijk behaald bij het anodiseren van aluminium, om het bijzonder weerbarstig te maken. Hetzelfde geldt voor koper en legeringen ervan (bijv. brons of messing). Door het contact met de koolstofoxide en zwaveldioxide die in de lucht aanwezig zijn ontstaat een groen patina, dat in de volksmond verdigris of groenspaan genoemd wordt. Strikt genomen is verdigris de naam voor koperacetaat, dat alleen in een laboratorium kan worden gemaakt door koper en azijnzuur met elkaar te laten reageren. In tegenstelling tot koperacetaat is het natuurlijk voorkomende ‘onechte verdigris’ niet in water oplosbaar: het groene patina beschermt koperen voorwerpen uitstekend tegen corrosie en slijtage.
Roest en roestschade bij ferrometalen
Oxidatie wordt pas problematisch als er corrosie optreedt. Ferrometalen reageren bijzonder gevoelig wanneer ze in contact komen met water en zuurstof: er ontstaat een poreuze roest, die het materiaal door zijn elektrochemische eigenschappen ontbindt. Dit leidt tot het verschijnsel dat roest zich letterlijk een weg ‘vreet’ in het ijzer en daarbij het materiaal blijvend beschadigt. Zodra u de eerste sporen van roest ziet, moet u het metaal onmiddellijk schoonmaken om het corrosieproces te stoppen.
Metalen kunnen niet alleen door oxidatie verkleuren; ook kalkhoudend water, olie en vet of roet kunnen chemische reacties veroorzaken en lelijke vlekken achterlaten, die bij sommige metalen tot corrosie leiden. U kunt deze plekken echter gemakkelijk verwijderen met de juiste metaalreiniger.
Met welke middelen kan ik metaal schoonmaken?
Er zijn verschillende manieren om dof metaal weer te doen glanzen en verkleuringen of roest te verwijderen. De meeste methoden zijn gebaseerd op het omkeren van de (elektro-)chemische reactie die eerder heeft plaatsgevonden. Een aanpak waarbij het oppervlak wordt afgeschuurd en opnieuw wordt verzegeld – zoals u waarschijnlijk van het onderhoud van hout kent – kunnen niet voor metaal gebruikt worden, of alleen met heel veel moeite. Gelukkig dat is slechts in de zeldzaamste gevallen nodig; behandeling met een geschikte metaalreiniger of eenvoudige huismiddelen is meestal belangrijk. In de onderstaande tabel ziet u een handig overzicht van hoe u verschillende metaalsoorten kunt schoonmaken.
| Metaalsoorten | Schoonmaakmiddelen | Aanpak en tips |
|---|---|---|
| • Aluminium • Koper • Edelstaal | • Vloeibare zuren De volgende levensmiddelen zijn geschikt: • Azijn • Citroensap • Bakpoeder • Cola | • Meng het middel dat u hebt gekozen met heet water. • Maak de relevante oppervlakken schoon met water. |
| • Tin | • Logen • Water met milde zeep of afwasmiddel | • Laat de vloeistof inwerken op de desbetreffende plek |
| • Zink | • Water • Schoonmaakalcohol bij hardnekkig vuil | • Zink wordt vooral gebruikt voor gebruiksvoorwerpen zoals tuingereedschap en dakgoten • Daarom is het belangrijk dat de natuurlijke beschermende werking van het patina behouden blijft. |
| • Zilver | • Citroensap en zout in kokend water oplossen | • Leg het zilver in de hete oplossing • Voeg een minder edele metaalsoort aan de hete vloeistof toe, bijv. aluminiumfolie • Zorg voor goede ventilatie, want het zwaveloxide dat vrijkomt heeft een sterke geur |
Als u metaal schoonmaakt of polijst, vermijd dan schoonmaakmiddelen met schurende deeltjes, harde borstels en ruwe schuursponsjes; daarmee zou u zichtbare krassen kunnen achterlaten. Om te voorkomen dat u het metaal beschadigt, is het beter schoonmaakdoekjes van katoen of microvezel te gebruiken.
Stappenplan: geoxideerd metaal schoonmaken
Met deze aanwijzingen kunt u gecorrodeerd metaal stap voor stap weer laten glimmen.
- Grove viezigheid verwijderen
Eerst moet u het metalen oppervlak reinigen. Gebruik een zachte borstel of doek om loszittende roestdeeltjes, stof en ander los vuil te verwijderen. Oefen zo weinig mogelijk druk uit, zodat de deeltjes geen krassen in het metaal achterlaten.
- Geoxideerd metaal inweken
Afhankelijk van de grootte, borstelt of spuit u de geoxideerde plekken in met een genereuze hoeveelheid van het schoonmaakmiddel dat u hebt gekozen (zie voorgaande tabel). U kunt het voorwerp ook laten inweken in een badje met heet water en het schoonmaakmiddel. Laat hoe dan ook het middel ongeveer 10 tot 15 minuten inwerken, zodat de oxidelaag volledig wordt opgelost.
- Met schoon water afspoelen
Spoel het metaal daarna een paar minuten met schoon water, zodat er geen resten van het schoonmaakmiddel achterblijven.
- Droogmaken en controleren
Wrijf het metaal daarna droog met een zachte doek en controleer of het vuil helemaal verdwenen is. Zo niet, dan herhaalt u de behandeling met het schoonmaakmiddel.
- Metaal polijsten
Ten slotte kunt u het metaal weer laten glanzen. Hiervoor zijn speciale polijstpasta’s verkrijgbaar in gespecialiseerde winkels. Als het om alledaagse huishoudelijke voorwerpen gaat, kunt u het metaal ook oppoetsen met middelen die u waarschijnlijk al in huis heeft: tandpasta (voor brons), citroenschil (voor roestvrij staal) of een mengsel van azijn, bloem en zout (voor aluminium).
Metaal voor professioneel gebruik schoonmaken
In de industrie of in de bouw zult u niet ver komen met huishoudmiddelen. Bovendien worden voor professionele toepassingen zelden onbehandelde metalen gebruikt: meestal worden ze extra gegalvaniseerd, verchroomd, verzilverd of gepoedercoat om de corrosiebestendigheid en weerbarstigheid van onderdelen en machines te verhogen. In dat geval kunt u krachtige apparatuur gebruiken, zoals een hogedrukreiniger, om het metaal grondig te reinigen. Voor gelakte oppervlakken moet u ervoor zorgen dat de waterdruk niet te hoog is ingesteld.
Als een bijzonder grondige reiniging nodig is, bijvoorbeeld om productiesporen of materiaalresten te verwijderen, is een ultrasoonreiniger voor metaal de beste keuze. Hiermee kunt u hardnekkige vormen van vuil verwijderen, zelfs op moeilijk bereikbare plaatsen. De hoogfrequente trillingen van het apparaat veroorzaken zulke sterke drukschommelingen dat de vuildeeltjes al na enkele minuten volledig loskomen van het metalen oppervlak.
Metaal onderhouden en corrosie voorkomen
Het is vermoeiend werk om sterk geoxideerd aluminium en koper schoon te maken, of om roest van ijzerhoudende metalen te verwijderen. De beste manier om oxidatie te voorkomen is om alle metalen toestellen en oppervlakken regelmatig schoon te maken. Voer minstens twee keer per jaar een grondige schoonmaakbeurt uit en behandel het metaal daarna met een beschermend middel.
Daarvoor zijn er speciale middelen verkrijgbaar, die een vuilafstotende werking hebben en zo nodig extra bescherming tegen roest en corrosie bieden. Maak de metalen oppervlakken regelmatig schoon en controleer ze op beschadigingen, zodat u eventuele schade onmiddellijk kunt tegengaan.
Veelgestelde vragen over het poetsen van metaal
Metalen oppervlakken kunnen verkleuren, dof worden of roesten. Dat komt door een chemische reactie, oxidatie. Afhankelijk van het soort metaal heeft oxidatie een negatief of juist een beschermend effect. Bij metalen waar geen ijzer in zit, zoals zuiver aluminium of zink, beschermt de oxidatielaag het metaal tegen corrosie. Oxidatie wordt pas een probleem wanneer corrosie in de hand wordt gewerkt, zoals bijvoorbeeld bij ijzer en legeringen ervan. Bij contact met water en zuurstof wordt poreuze roest gevormd, die door zijn elektrochemische eigenschappen verdere corrosie als gevolg heeft.
Om te voorkomen dat het corrosieproces voortschrijdt en geleidelijk het materiaal aanvreet, is het belangrijk dat u tekenen van roest onmiddellijk verwijdert. Zo blijft het metaal bijzonder lang in goede staat.
Er zijn verschillende manieren om geroest of dof metaal weer te doen glanzen en verkleuringen te verwijderen. De meeste methoden zijn gebaseerd op het omkeren van de (elektro-)chemische reactie. Vaak leidt een behandeling met eenvoudige huishoudmiddelen al tot het gewenste resultaat.
• Om geoxideerd aluminium, koper of roestvrij staal schoon te maken, heeft u een vloeistof op zuurbasis nodig. Levensmiddelen zoals azijn, citroensap, bakpoeder of cola, opgelost in heet water, werken al erg goed. Behandel de metalen oppervlakken met een gulle hoeveelheid van de hete vloeistof.
• Geoxideerd tin kunt u schoonmaken met een loogoplossing. Los milde zeep of gewoon afwasmiddel op in warm water en laat dit mengsel inwerken op de aangetaste plek.
• Zink wordt vooral gebruikt voor gebruiksvoorwerpen zoals tuingereedschap en dakgoten. Daarom is het belangrijk dat de natuurlijke beschermende werking van het patina behouden blijft. Vuil en vlekken mogen alleen met water verwijderd worden; voor hardnekkig vuil kunt u een beetje schoonmaakalcohol gebruiken.
• Voor geoxideerd zilver kunt u citroensap en zout in kokend water oplossen. Voeg een minder edele metaalsoort aan de hete vloeistof toe, bijvoorbeeld aluminiumfolie, om de opgeloste deeltjes te binden. Zorg voor goede ventilatie, want het zwaveloxide dat vrijkomt heeft een sterke geur.
Gebruik geen schoonmaakmiddelen met schurende deeltjes, harde borstels en ruwe schuursponsjes, want die laten duidelijk zichtbare krassen achter op de gevoelige oppervlakken. Zachte katoenen of microvezel schoonmaakdoekjes zijn het beste.
Ten slotte kunt u het metaal weer laten glanzen. Hiervoor zijn speciale polijstpasta’s verkrijgbaar in gespecialiseerde winkels. Als het om alledaagse huishoudelijke voorwerpen gaat, kunt u het metaal ook oppoetsen met middelen die u waarschijnlijk al in huis heeft: tandpasta (voor brons), citroenschil (voor roestvrij staal) of een mengsel van azijn, bloem en zout (voor aluminium).
Bron afbeelding:
gettyimages.de – Photoboyko
