Op de juiste manier werken met gevaarlijke stoffen

Gevaarlijke stoffen zijn substanties die een chemisch veiligheidsrisico met zich meebrengen. Bij het werken met gevaarlijke stoffen moeten verschillende wetten en voorschriften worden gevolgd. Deze schrijven voor hoe werkgevers hun personeel veilig kunnen laten werken. In dit artikel vindt u alle belangrijke informatie over dit onderwerp.

Definitie van gevaarlijke stoffen

Onder gevaarlijke stoffen vallen zowel zuivere stoffen (elementen en verbindingen) als mengsels die hieruit bestaan. In de verordening voor gevaarlijke stoffen wordt onderscheid gemaakt op basis van kenmerken van de stoffen:

1. Gevaarlijke stoffen, die als zodanig gemarkeerd zijn
2. CMR-stoffen: kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische stoffen
3. Stoffen die het risico van een explosie met zich meebrengen
4. Stoffen die worden gevormd tijdens de productie of het gebruik van de stoffen die vallen onder punt 1, 2 of 3
5. Stoffen die niet onder de punten 1 tot 3 vallen, maar door hun fysisch-chemische of toxische eigenschappen een risico vormen voor de gezondheid en veiligheid van werknemers
6. Stoffen waarvoor een blootstellingslimiet is gedefinieerd

Een handleiding voor de omgang met gevaarlijke stoffen schrijft de noodzakelijke maatregelen voor een veilige werkplek voor. Meer informatie over de opslag van radioactief materiaal in België vindt u op de website van fanc (federaal agentschap voor nucleaire controle).

Verplichtingen voor de werkgever

Bij het werken met gevaarlijke stoffen op de werkplek is de werkgever in grote mate verantwoordelijk voor de werknemers. Daartoe behoort het naleven van de wettelijke bepalingen, verordeningen en normen die de gezondheid en veiligheid van de werknemer waarborgen.

In principe geldt voor het werken met gevaarlijke stoffen de onderstaande volgorde van maatregelen:

• Vermijden
• Inperken
• Beschermen

Gevaarlijke stoffen dienen daarom zo min mogelijk te worden gebruikt. Bij het werken met gevaarlijke stoffen moeten de respectievelijke werkplekken zo veel mogelijk worden afgeschermd of extra worden beveiligd. Daarnaast dient de werkgever een persoonlijke beschermingsuitrusting beschikbaar te stellen voor zijn werknemers. Ook moet het personeel worden geschoold in de omgang met gevaarlijke stoffen.

Met de volgende punten moet u als werkgever ook rekening houden:

• Er moet een risicobeoordeling worden gemaakt om te controleren of een stof potentieel gevaarlijk is.
• Gevaarlijke stoffen moeten een duidelijk zichtbaar etiket hebben. Op de website van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) vindt u een databank met een uitgebreide indelings- en etiketteringsinformatie van chemische stoffen.
• De veiligheidsinformatiebladen voor het werken met gevaarlijke stoffen moeten beschikbaar zijn voor alle medewerkers.
• Er moeten waarschuwingsborden worden geplaatst.
• Werknemers moeten regelmatig worden geschoold in de bedrijfsregels over het omgaan met gevaarlijke stoffen.
• Regelmatige medische controles van medewerkers door een (bedrijfs)arts kan – afhankelijk van de gebruikte gevaarlijke stoffen – noodzakelijk zijn.
• Voor het werken met gevaarlijke stoffen kan een bewijs van deskundigheid verplicht zijn.

Voorzorgsmaatregelen voor het werken met gevaarlijke stoffen

Voordat er concrete maatregelen worden genomen, is eerst een risicobeoordeling van de betreffende stoffen nodig. Deze moet regelmatig worden herhaald. De uitvoering hiervan is niet tot in detail vastgelegd. Meer informatie in verband met het werken met gevaarlijke stoffen vindt u op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Om het risico goed te kunnen inschatten, kunt u externe experts om advies vragen of interne experts op het gebied van veiligheid en gezondheid aanstellen.

De risicobeoordeling biedt aanknopingspunten voor mogelijke maatregelen. Deze zijn onder te verdelen in vier categorieën:

• Vervangen van gevaarlijke stoffen door ongevaarlijk substanties
• Technische voorzorgsmaatregelen in de vorm van gesloten systemen, afzuiging en ventilatiesystemen
• Organisatorische voorzorgsmaatregelen als scholing in het werken met gevaarlijke stoffen, onderhoudsplanning en tijdsduur waarin met de stoffen wordt gewerkt
• Persoonlijke voorzorgsmaatregelen, zoals beschermende maskers en kleding

Gevaarlijke stoffen correct opslaan

Bij het werken met gevaarlijke stoffen hoort ook een veilige opslag. De stoffen moeten zo worden bewaard dat ze de gezondheid of het milieu niet kunnen schaden. Afhankelijk van de risicobeoordeling kunt u gevaarlijke stoffen bijvoorbeeld in gesloten veiligheidsbakken of -vaten bewaren, maar ook in kasten voor gevaarlijke stoffen, die van een GHS-symbool zijn voorzien.

Ook opslagruimtes moeten aan speciale eisen voldoen en uitgerust worden met stabiele rekken. Verder wordt voorgeschreven dat er regelmatige controles plaatsvinden en dat u een volledige documentatie van de opgeslagen gevaarlijke stoffen bijhoudt. Als u de gevaarlijke stoffen niet wil opslaan, maar wel correct wil afvoeren, lees dan onze bijdrage over chemisch afval afvoeren.

Checklist voor het werken met gevaarlijke stoffen

Met onze checklist bij de hand kan u met een gerust hart met gevaarlijke stoffen aan de slag:

Uniform systeem voor het werken met gevaarlijke stoffen: het GHS

Voor het veilig werken met gevaarlijke stoffen zijn er talrijke verordeningen, regels en normen die zijn opgesteld om de veiligheid en gezondheid van werknemers te garanderen. De internationale standaard komt tot uiting in het Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS), een systeem voor het labelen en indelen van chemische stoffen dat ontwikkeld is door de Verenigde Naties. Het is voortgekomen uit de wens om de verschillende systemen per land te harmoniseren in een wereldwijd systeem. De GHS wordt onder meer gebruikt voor symbolen op verpakkingen en veiligheidsinformatiebladen.

Het doel van het uniforme systeem is om de risico’s voor de gezondheid en veiligheid van mens, dier en milieu wereldwijd tot een minimum te beperken – zowel in de transportsector als bij de productie en het gebruik van gevaarlijke stoffen. De richtlijn voorziet in uniforme gevarenpictogrammen en risico- en veiligheidsaanbevelingen, die indelen hoe gevaarlijk een stof is. De gevarensymbolen zijn ondergebracht in een lijst van gevarenklassen en hebben de vorm van een rood omlijnde ruit met een witte achtergrond.

Andere regelgeving in de omgang met gevaarlijke stoffen

Naast de lijst van gevarenklassen van het GHS moeten onder andere de volgende wetten in acht worden genomen:

• In de Europese Unie geldt de KRA (Europese Kaderrichtlijn voor afvalstoffen). Deze is in België vastgelegd in het VLAREMA (Vlaams Reglement voor het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen). Dit is de tegenhanger van de Nederlandse Wet milieubeheer.
• In de Belgische Codex staan ook heel wat wettelijke richtlijnen i.v.m. de veilige omgang met chemische agentia op het werk, ter bescherming van de gezondheid van de werknemers.
• REACH-verordening is de registratie van chemische stoffen en mengsels voor de Europese Unie geregeld. Zonder REACH-registratie mag een stof niet worden gekocht, geïmporteerd of vervaardigd.

Veelgestelde vragen over het werken met gevaarlijke stoffen

Let op: de hier genoemde voorschriften zijn slechts een keuze uit de belangrijkste wettelijke richtlijnen. Voor gedetailleerde informatie verwijzen we u naar de hier weergegeven voorschriften en wetten. Bij de concrete omzetting in uw bedrijf dient u zich bij twijfel tot een deskundige te richten.

Bron afbeelding:
© gettyimages.de – Courtney Hale